Wykład inauguracyjny na szkole letniej Akademii Liderów poprowadził w tym roku profesor nauk prawnych ksiądz Franciszek Longchams de Bérier. Gość już pierwszego dnia wyjazdu chciał pokazać akademistom sferę prawa jako element tożsamościowy. Przede wszystkim dzielił się z młodymi liderami swoją wiedzą o prawie rzymskim i jego wpływie na kształt Rzeczpospolitej Polskiej, która z wyboru wcieliła prawo rzymskie do swojej tradycji, mimo odmiennej historii prawnej.
Temat został wybrany nie przypadkowo. Świadomość swojej tożsamości wpływa na nasze obecne działania i buduje ich adekwatność i trwałość. Innymi słowy, każdy lider powinien wiedzieć na jakich zasadach może się oprzeć w działaniu. Prawo ma za zadanie przede wszystkim porządkować.
Za swoim nauczycielem Henrykiem Kupiszewskim profesor Longchamps de Bérier wskazywał na trzy dziedziny, które miały szczególny wpływ na duchowe i kulturowe formowanie się Europy. Są nimi: filozofia grecka, chrześcijaństwo oraz prawo rzymskie. Profesor jako specjalista od prawa rzymskiego chciał przybliżyć akademistom ten jeden z korzeni, aby mogli lepiej rozumieć świat i przestrzeń publiczną, na którą przecież chcą formować prowadząc własne projekty społeczne i historyczne. Longchamps de Bérier przypomniał klasyczne sentencje łacińskie mówiące o zasadach postępowania.
- Audiatur et altera pars – Niech będzie wysłuchana i druga strona.
Maksyma mówiąca o tym, że każdy chce zostać wysłuchany ale i o tym, że jeśli chcemy podjąć właściwą decyzję powinniśmy zawsze wysłuchać racje każdej ze stron. Dla liderów jest to szalenie istotne i wiąże się z dochodzeniem do prawdy i słusznego działania – szczególnie ważne jest to też w sztuce dziennikarskiej. Profesor ostrzegał liderów, że brak tej zasady grozi uwikłaniem się w różne frakcje i stronnictwa, które zawsze przerosną człowieka i w rezultacie sam stanie się ich ofiarą.
- In dubio pro reo – w razie wątpliwości na rzecz oskarżonego.
Zasada domagająca się rzetelnego zbadania sprawy i chroniąca słabszych.
- Verbum „ex legibus” sic accipiendum est: tam ex legum sententia quam ex verbis, a więc szerszy sens wypowiedzi nadaje jej pełne znaczenie i z takiej perspektywy należy patrzeć na rozważane sprawy.
- Hominum causa omne ius constitutum sit – wszelkie prawa ustanawia się zawsze ze względu na człowieka.
Te rozważania zostały uzupełnione opowieścią o historii i tradycji prawa rzymskiego w Europie. Akademiści dowiedzieli się zatem, że historia prawa sięga XXI wieku przed Chrystusem, kiedy to formuje się prawo Chińskie. W XVIII wieku przed Chrystusem mamy do czynienia już z kodeksem Hammurabiego. Kiedy Rzymu jeszcze nie było w Jerozolimie trwały rozwinięte badania i dyskusje nad Prawem Mojżeszowym. Obecność prawa jest zatem stara jak świat, a historia jego formowania jest zróżnicowana i długa. Obecnie mamy dwie główne tradycje prawnicze – rzymską i anglosaską.
Kryterium przyjęcia pewnej formy prawnej może być po prostu użyteczność. W czasie rozbiorów Polski powstawały w Europie różne kodyfikacje, co spowodowało, że na polskich terenach mieliśmy w momencie odzyskania niepodległości do czynienia z 5 systemami, które wymagały unifikacji. W naszym wypadku prawo rzymskie nie było wyłącznie historią, ale zostało przyjęte do polskiej tradycji w sposób suwerenny ze względu na jego użyteczność.
Akademiści zadawali księdzu profesorowi wiele pytań o funkcję ochronną prawa; o momenty kiedy prawo nie jest wystarczającym regulatorem, o historie prawa w Polsce, o rozumienie przemian w zachodnim świecie, a także chińskim w świetle tradycji prawa rzymskiego. Padły też pytania o kwestię własności i świętości życia, o pedagogikę prawa oraz o rolę mediów w kształtowaniu się odbioru prawa i przyjmowania właściwych postaw. Ponad wszystko wybrzmiała postawa ciekawości świata – ponieważ żeby coś porządkować najpierw musimy to coś dobrze poznać. Prawo ma pomagać i chronić, bo przecież „chodzi o to żebyśmy żyli razem”.
Przed akademistami kolejne spotkania z zaproszonymi na szkołę letnią gośćmi.
Akademia Liderów w 2022 dofinansowana jest z środków Muzeum Historii Polski, w ramach programu "Patriotyzm Jutra".
